26 Márta: Inniu tá an meitheal ealaíontóirí cruthaitheacha in Éirinn, Aosdána, tar éis 8 gcomhalta nua a thoghadh ag a 42ú Comhthionól Ginearálta in Ionad Hibernia, Caisleán Bhaile Átha Cliath. Agus ballraíocht de 250 ball san iomlán anois, is iad na baill nuathofa ná; Paul Lynch - Litríocht, Sinéad Ní Mhaonaigh - Amharc-ealaín, Ed Bennett - Ceol, Andrew Hamilton - Ceol, Shaun Davey - Ceol, Louise Lowe - Litríocht, Catherine Dunne - Litríocht agus Roisin Heneghan - Ailtireacht.
Bunaíodh Aosdána in 1981 chun ómós a thabhairt d'ealaíontóirí ar chuidigh agus ar chuir a saothar go suaithinseach leis na healaíona cruthaitheacha in Éirinn, agus cuidíonn sí le comhaltaí iomlán a ndúthrachta a chaitheamh lena n-ealaín. Is le hainmniúchán comhghleacaithe agus le toghchán a cheaptar comhaltaí Aosdána. Ní féidir le níos mó ná 250 ealaíontóir beo a bheith ann ag am ar bith agus ní mór go mbeadh corpas saothair suaitheanta cruthaithe ag gach duine díobh. I measc na ballraíochta tá ealaíontóirí cruthaitheacha atá ag obair i réimse leathan disciplíní lena n-áirítear ailtireacht, cóiréagrafaíocht, ceol, litríocht agus an amharc-ealaín.
Tionóladh nóiméad ciúnais i gcuimhne ar bhásanna iarbhaill Aosdána Camille Souter, Críostóir Ó Floinn, Maurice Scully, Michael Viney, Seóirse Bodley, agus Thomas Kilroy, agus tá gach duine acu imithe ar shlí na fírinne ón 41ú Comhthionól Ginearálta.
Is iad seo a leanas na 8 gcomhalta nua:
Paul Lynch - Litríocht
Is údar cúig úrscéal é Paul Lynch a bhuaigh Duais Booker. Rugadh Lynch i Luimneach in 1977, agus d'fhás sé aníos i gCo Dhún na nGall, agus tá cónaí air i mBaile Átha Cliath. Roimhe seo ba é príomh-léirmheastóir scannáin nuachtán Sunday Tribune na hÉireann ó 2007 go 2011 é, scríobh Lynch go rialta do The Sunday Times ar an scannánaíocht. Is úrscéalaí lánaimseartha é.Foilsíodh Prophet Song, leabhar a fuair ardmholadh i mí Lúnasa 2023 agus bhuaigh sé Duais Booker chomh maith le bheith ar an ngearrliosta d'Úrscéal Gaeilge na Bliana An Post.
Foilsíodh a chéad úrscéal Red Sky in Morning a fuair moladh mór ar an dá thaobh den Atlantach in 2013. Bhain sé an babhta ceannais amach in Prix du Meilleur Livre Étranger (An Duais Leabhar Eachtrach is Fearr) na Fraince agus ainmníodh é don Prix du Premier Roman (Duais an Chéad Úrscéil). Leabhar na Míosa de chuid Amazon.com ba ea The Black Snow (2014). Sa Fhrainc bhuaigh sé duais na ndíoltóirí leabhar Francacha Prix Libr'à Nous don Úrscéal Eachtrach is Fearr agus an chéad Prix des Lecteurs Privat. Foilsíodh Grace in 2017 le moladh ollmhór idirnáisiúnta. Bhuaigh sé Úrscéal Gaeilge na Bliana de chuid Ghrúpa Chiarraí agus bhí sé ar an ngearrliosta do Dhuais Walter Scott agus do Dhuais Idirnáisiúnta William Saroyan. Foilsíodh Beyond the Sea i mí Mheán Fómhair 2019 agus fuair sé moladh mór sa Ríocht Aontaithe, in Éirinn, san Astráil agus sna Stáit Aontaithe. In 2021, foilsíodh é agus fuair sé moladh mór sa Fhrainc inar bhuaigh sé Prix Gens de Mers 2022.
Sinéad Ní Mhaonaigh – Amharc-Ealaín
Bhain Sinéad Ní Mhaonaigh céim BA sa Phéintéireacht Mhínealaíne amach ó Institiúid Teicneolaíochta Bhaile Átha Cliath sa bhliain 2001. In 2010 fuair Ní Mhaonaigh Scoláireacht Hennessy Craig agus bhronn Amharc Cheatharlach Gradam HOTRON 2019 uirthi as sár-obair. Bhí sí ar an ngearrliosta do Dhuais Marmite don Phéintéireacht 2016, agus do Dhuais Phéintéireachta John Moores 2018.
I measc na dtaispeántas aonair le déanaí tá Structure (2022) ag 532 Gailearaí Thomas Jaeckel; Structure (2022), Dúil Series (2021) agus Teorainn (2020) ag Gailearaí Kevin Kavanagh; Cnuasach (2021) ag Uillinn: Ionad Ealaíon Iarthar Chorcaí; agus Macalla (2020) ag Ionad Ealaíon na Maighdine Mara. Thaispeáin Ní Mhaonaigh mar chuid de VOLTA Nua-Eabhrac i gcur i láthair aonair in 2016, agus cuireadh a saothar i láthair ag aontaí móra ealaíne idirnáisiúnta, Art Market Budapest agus VOLTA Basel ina measc. Coinnítear pictiúir Ní Mhaonaigh in go leor bailiúcháin thábhachtacha phoiblí, ina measc an Centre Culturel Irlandais (Páras), Ernesto Ventós (Barcelona), Luciano Benetton Collection (Treviso), O’Brien Art Collection (Chicago) agus Comhairle Ealaíon na hÉireann (Baile Átha Cliath), chomh maith le bailiúcháin phríobháideacha in Éirinn, ar fud na hEorpa agus sna Stáit Aontaithe.
Ed Bennett - Ceol
Déantar ceol Ed Bennett a sheinm agus a chraoladh go rialta i mbreis is 30 tír. Ar a chorpas substaintiúil oibre tá saothair cheolfhoirne, píosaí ensemble, saothair aonair, ceol leictreonach, ceoldráma, agus saothair don damhsa agus don scannán. I measc na mbuaicphointí le déanaí tá ’Psychedelia’ don RTE NSO agus Thomas Adès, ‘Ausland’ do Cheolfhoireann Shiansach an BBC agus Reinbert de Leeuw agus léirithe in Ionad Lincoln, Halla Carnegie agus Ionad Southbank Londan. Tá ceithre dhiosca portráide a bhfuil ardmholadh faighte acu dá shaothar eisithe go dtí seo. Bronnadh Mórghradam Ealaíontóra Aonair CETÉ air le déanaí, an onóir is airde a bronnadh ar ealaíontóir ón réigiún.
Andrew Hamilton - Ceol
Rugadh Andrew Hamilton i mBaile Átha Cliath in 1977 agus rinne sé staidéar in Éirinn, sa Ríocht Aontaithe agus san Ísiltír le Kevin Volans, Anthony Gilbert agus ag an Koninklijk Conservatorium le Louis Andriessen. Le déanaí bhí saothair curtha i láthair aige ag Compántas Náisiúnta Ceoldrámaíochta Éireann, Alarm Will Sound, Musarc, Manchester Collective, Crash Ensemble, An assembly, Ceolfhoireann Shiansach Albanach BBC, Cór Aireagail na hÉireann, baill de Cheolfhoireann Shiansach Chicago, EXAUDI, Juliet Fraser, Maxime Echardour, Michelle O’Rourke, Eliza McCarthy agus d'oibrigh sé leis na stiúrthóirí Ilan Volkov, Jack Sheen, Paul Hillier, James Weeks, Fergus Sheil, David Brophy, Gavin Maloney agus Alan Pierson. Le linn samhradh 2019 léiríodh a chuid oibre ag na féilte Tectonics agus Tanglewood. In 2018 eisíodh a chéad albam portráide ar lipéad NMC agus i mí an Mheithimh 2020 eisíodh diosca aonair nua ar lipéad Ergodos. Ceapadh é ina chumadóir cónaithe le Crash Ensemble le déanaí agus tá sé ag múineadh in Royal Birmingham Conservatoire faoi láthair.
Shaun Davey - Ceol
Is cumadóir Éireannach é Shaun Davey a ndéanann a chuid saothar ceannródaíoch cosúil le The Brendan Voyage agus Granuaile iniúchadh ar chomóntachtaí idir ceoltóirí de thraidisiúin éisteachta agus chlasaiceacha. Tá cáil nach beag ar 'Deer's Cry' agus amhrán na gCluichí Oilimpeacha Speisialta, May we never have to say goodbye. Tá aitheantas idirnáisiúnta tugtha dá shaothar san amharclannaíocht agus sa scannán ag dhá ainmniúchán BAFTA, Gradam Ivor Novello agus, ar Broadway, ag ainmniúchán Tony. Le blianta beaga anuas dhírigh sé ar obair cheolchoirme. Léiríodh le déanaí, Refuge, Suite for Cello and Orchestra a cumadh le linn na paindéime den chéad uair ag an gCeoláras Náisiúnta leis an NSO in 2023. Is comhalta oinigh é de Choláiste Ríoga na Lianna.
Louise Lowe - Litríocht
Ó chomhbhunaigh sí ANU in 2009, stiúraigh Louise Lowe saothar ilghradaim uile an chomhlachta go dtí seo, i léiriúcháin amharclannaíochta ag The Gate, Féile Amharclannaíochta Bhaile Átha Cliath, Féile Int'l Mhanchain, The Abbey, Féile Amharclannaíochta Idirnáisiúnta Londan, agus choimisiúnaigh sí saothair i gcomhar le Calafort Bhaile Átha Cliath, agus Ard-Mhúsaem na hÉireann. Tá roinnt Gradaim Amharclannaíochta de chuid an Irish Times tuillte ag saothar Lowe, ina measc teidil The Lost O’Casey, Hentown, agus Pals. Mar Stiúrthóir neamhspleách, cuimsíonn a saothar drámaí The Saviour, Test Dummy, Deep, The End of the Road, Across the Lough, Secret City, Right Here Right Now, The Baths, Demeter Project.
Catherine Dunne - Litríocht
Is údar í Catherine Dunne ar dhá úrscéal déag foilsithe, nóibhille amháin agus saothar neamhfhicsin amháin, An Unconsidered People (atheisithe 2022), a dhéanann iniúchadh ar shaol na n-inimirceach Éireannach i Londain na 1950idí. I measc na n-úrscéalta léi, tá: The Things We Know Now, ar bronnadh Duais Idirnáisiúnta Ficsin Giovanni Boccaccio uirthi in 2013; The Years That Followed, a bhí ar an liosta fada do Ghradam Idirnáisiúnta Liteartha Bhaile Átha Cliath in 2018; agus Come cade la luce (The Way the Light Falls), a bhí ar an ngearrliosta do Dhuais Eorpach Strega don Fhicsean in 2019. Bronnadh Gradam PEN na hÉireann ar Catherine as an maitheas a rinne sí do Litríocht na Gaeilge in 2018. I mí Eanáir 2021 bronnadh stádas Cavaliere uirthi den Ord Stella d'Italia. Foilsíodh a dara húrscéal déag A Good Enough Mother san Iodáil i mí na Samhna 2022.
Roisin Henneghan - Ailtireacht
Rugadh Roisin Heneghan in Iorras, Co. Mhaigh Eo in 1963 Bhain sí céim Bhaitsiléara amach san Ailtireacht ón gColáiste Ollscoile, Baile Átha Cliath, in 1987 agus bhain sí Máistreacht san Ailtireacht amach ó Ollscoil Harvard in 1992. Chomhbhunaigh sí heneghan peng architects le Shih-Fu Peng i Nua-Eabhrac agus bhog sí go hÉirinn tar éis di an comórtas a bhuachan do dhearadh oifigí cathartha Chomhairle Contae Chill Dara. I measc na dtionscadal atá curtha i gcrích tá Músaem Mór na hÉigipte, Ionad Cuairteoirí Chlochán an Aifir, athchóiriú Sciatháin Stairiúla Ghailearaí Náisiúnta na hÉireann agus i measc na dtionscadal reatha tá athfhorbairt na Sean-Leabharlainne ag Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath, Ionad Ealaíne Storm King agus ionad cuairteoirí ag Garraithe na Lus Bheirlín.
←Fill ar ais go dtí an nuacht